آناج-گروه ترکیه و قفقاز؛ پیش‌بینی رسانه‌های نزدیک به دولت جو بایدن درست از آب درآمد و در روز بیست و چهارم آوریل، بایدن به عنوان نخستین رئیس‌جمهور آمریکا (پس از دونالد ریگان) به طور رسمی، علیه ترکیه موضع گرفته و اعلام کرد که واشنگتن «نسل‌کشی ارامنه در سال 1915 میلادی» به دست سپاه عثمانی را به رسمیت می‌شناسد و خود را متعهد می‌داند که از تکرار چنین رویداد تراژیکی جلوگیری کند.

اغلب کارشناسان و تحلیلگران سیاسی ترکیه و سران احزاب و جریانات سیاسی این کشور، معتقدند که اقدام جو بایدن، اصطلاحاً مصرف داخلی دارد و پاسخی به تلاش لابی ارامنه برای پیروزی او در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا است.

به عبارتی دیگر، اغلب سران سیاسی ترکیه، اقدام جو بایدن را همچون یک معامله سیاسی قلمداد می‌کنند که طرف پیروز آن لابی ارامنه و کشور ارمنستان و طرف مغبون آن ترکیه است که از دید سیاستمداران آنکارا، در مظان تهمت پراکنی تاریخی و اتهام بی‌اساس  قرار گرفته است.

جو بایدن در بیانیه رسمی خود، عامدانه به جای اسم مرسوم و معمول استانبول، از واژه قسطنطنیه (Konstantinapolis) استفاده کرده و دو بار واژه نسل‌کشی را نیز به کار برده است.

این همان چیزی است که موجب خشم آنکارا شده و باعث شد وزارت امور خارجه ترکیه، دیوید ساترفیلد سفیر آمریکا را احضار کرده و به اقدام جو بایدن در به رسمیت شناختن نسل‌کشی ارامنه، اعتراض کند.

وزارت امور خارجه ترکیه با انتشار یک بیانیه‌ در واکنش به اظهارات جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا درباره وقایع 1915 اعلام کرد: «بیانیه رئیس‌جمهور آمریکا، تحت فشار گروه‌های رادیکال ضد ترکیه و محافل ارمنی منتشر شده و مفاد آن را نپذیرفته و به شدت محکوم می‌کنیم. روشن است که اظهارات بایدن مبنای علمی و حقوقی ندارد و هیچ یک از مفاد قوانین و حقوق بین‌المللی، وقایع 1915 را به عنوان نسل‌کشی نپذیرفته است. ماهیت وقایع 1915 با توجه به انگیزه‌ها یا ملاحظات سیاسی تغییر نخواهد کرد و چنین نگرشی، فقط به معنی تحریف تاریخ است. ترکیه در سال 2005 پیشنهاد کمیسیون مشترک برای تحقیقات تاریخی و گشودن آرشیوها در این باره را به طرف ارمنی پیشنهاد کرد، اما متأسفانه از آن استقبال نشد. بنابراین اظهارات رئیس‌جمهور ایالات‌متحده، فاقد صلاحیت قانونی و اخلاقی بوده و هیچ اعتباری ندارد.»

واقعیت این است که اقدام جو بایدن برای ترکیه غافلگیرکننده نبود. اغلب رسانه‌های آمریکایی به این اشاره کرده‌اند که جو بایدن ترکیه را غافلگیر و سورپرایز نکرده و او در تماس تلفنی خود در روز بیست و سوم آوریل، به اردوغان اطلاع داده که برای سالگرد رویدادهای 24 آوریل 1915 میلادی، چنین برنامه‌ای دارد.

به عبارتی روشن، واشنگتن، از قبل مقامات آنکارا و 3 چهره مهم تیم اردوغان یعنی خود رئیس‌جمهور، چاووش اوغلوی وزیر امور خارجه و ابراهیم کالن سخنگو و مشاور رئیس‌جمهور را مطلع کرده و به آن‌ها گفته بود که چنین چیزی در چنته دارد.

رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه و رهبر حزب عدالت و توسعه نیز به ساهاک ماشالیان، پاتریارک کلیسای ارامنه نامه‌ای نوشت.

در این نامه آمده است: «از ارامنه عثمانی که در شرایط سخت جنگ جهانی اول جان خود را از دست دادند، با احترام یاد می‌کنم و به نوادگان آن‌ها تسلیت می‌گویم. بدون توجه به قوم، دین، زبان و رنگ پوست، همه اعضای یک جامعه هستیم. از قرن‌ها پیش، همه ما در این خاک، در صلح زندگی کرده و زیر پرچم خود احساس آرامش می‌کنیم. آنچه ما را به زندگی در کنار هم سوق داده، نه منافع، بلکه پیوندهای صادقانه با ارزش‌ها و آرمان‌ها در کشوری واحد است. نباید اجازه دهیم تا فرهنگ هم‌زیستی ترک‌ها و ارمنی‌ها که طی قرن‌ها ادامه داشته و الگوی بشریت بوده، فراموش شود. سیاسی شدن این بحث توسط طرف ثالث و تبدیل آن به ابزاری برای مداخله علیه کشور ما، نفعی برای کسی نداشته است.»

وی در پیام خود به پاتریارک کلیسای ارامنه ترکیه همچنین بار دیگر خواستار توسعه روابط با ارمنستان بر اساس حسن هم‌جواری و احترام متقابل شد.

مولود چاووش‌اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه نیز با انتشار مطلبی در حساب توییتر خود، چنین نوشت: «کلمات نمی‌توانند تاریخ را تغییر دهند. ما نیز کسانی نیستیم که بخواهیم  تاریخ خود را از کسی دیگر یاد بگیریم. فرصت‌طلبی سیاسی، بزرگ‌ترین خیانت به صلح و عدالت است. این اظهارات، مبتنی بر پوپولیسم است و آن را کاملاً رد می‌کنیم.»

مصطفی شن‌توپ، رئیس پارلمان ترکیه نیز اعلام کرد: «دامنه مفهوم  نسل‌کشی  در حقوق بین‌الملل کاملاً مشخص است. همان طور که در کنوانسیون نسل‌کشی 1948 بیان شده، این مفهوم یک جرم مشخص بوده و تنها دادگاه صالح می‌تواند برای آن حکم دهد. وقایع سال 1915 در هیچ یک از شرایط مندرج در قوانین بین‌المللی و کنوانسیون مذکور نسل‌کشی نمی‌گنجد. گروه‌های ارمنی با ترور  31 دیپلمات، سفرا و خانواده‌های آن‌ها که هزاران کیلومتر دورتر از سرزمین‌های خود خدمت می‌کردند، اصل «مصونیت دیپلماتیک» را که قرن‌ها بر دیپلماسی حاکم بوده، در برابر چشم جهانیان نقض کردند و شرم‌آور اینکه بسیاری از این مظنونان به درستی مورد محاکمه قرار نگرفتند. اظهارات خلاف واقعیت‌ تاریخی طرف ارمنی و تلاش برای تحمیل آن به کشورهای دیگر، بر عادی‌سازی روابط بین ترکیه و ارمنستان سایه می‌اندازد. از دیگر سو، موضع رئیس‌جمهور آمریکا در سال 1981 میلادی در مورد همین موضوع، نتوانست به ترکیه آسیبی برساند، موضع فعلی بایدن هم نمی‌تواند به ترکیه ضربه بزند. اما واقعیت این است که این اقدام بایدن، ماهیتی در حد مسموم کردن روابط فی‌مابین دارد. فراموش نکنیم که رئیس‌جمهور ما از سال 2005 میلادی تاکنون، همواره خواهان ایجاد یک کمیسیون تاریخی دانشگاهی مشترک برای بررسی رویدادهای 1915 بوده است.»

دولت باغچلی رهبر حزب حرکت ملی و شریک اردوغان در ائتلاف جمهور، اعلام کرده که تاریخ ترکیه کاملاً تمیز و سپید است و این کشور از گذشته‌های خود، هیچ شرم و ابایی ندارد و با این اقدام بایدن، روابط ترکیه و آمریکا در مسیری دیگر افتاد.

انتهای پیام/