آناج-گروه ترکیه و قفقاز؛ عملیات نظامی دو سال اخیر ترکیه در خاک عراق به بهانه حضور نیروهای پ.ک.ک در مناطق شمالی این کشور، اعتراضات به حضور نظامی آنکارا در خاک عراق را بیشتر کرده است.

با این حال، این اعتراضات مانع ادامه عملیات نظامی ترکیه نشده و ممکن است با تهدیدات اخیر رهبران ترکیه، عملیات نظامی دیگری، این بار در منطقه ایزدی نشین سنجار، به بهانه حضور نیروهای پ.ک.ک و گروه‌های وابسته به آن در این منطقه صورت بگیرد.

سرچشمه گرفتن منابع آبی عراق از ترکیه، حضور پ.ک.ک در خاک عراق و عملیات نظامی ترکیه در داخل خاک عراق از جمله موارد مورد اختلاف میان دو کشور است؛ هر چند که می‌توان گفت ثبات نسبی در مراودات سیاسی و اقتصادی میان دو کشور دیده می‌شود.

از آنجایی که دو منبع آبی مهم عراق یعنی رودهای دجله و فرات از ترکیه سرچشمه می‌گیرند، این کشور را قدرت برتر آبی در مقابل عراق کرده و در اهمیت این موضوع می‌توان به اظهارات تورگوت اوزال رئیس‌جمهور سابق ترکیه اشاره کرد که گفته بود: برخی کشورها نفت می‌فروشند اما برخی کشورها آب خواهند فروخت.

عراق سالانه به 71 میلیارد مترمکعب آب نیاز دارد اما به دلیل اجرای پروژه‌های مختلف در منطقه به‌ویژه ترکیه، این کشور تا سال 2035 سالانه فقط به 51 میلیارد مترمکعب آب دسترسی پیدا خواهد کرد. با توجه به رشد جمعیت 25 درصدی عراق، نگرانی از این موضوع جدی است.

خشک‌سالی، تغییرات آب و هوایی  و افزایش جمعیت هر از گاهی بر روابط میان ترکیه و عراق سایه افکنده و تأمین منابع آبی را محدود خواهد کرد.

رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه و مصطفی الکاظمی نخست‌وزیر عراق در دیدار دسامبر 2020 بر نگاه به اختلافات آبی به عنوان “زمینه‌هایی برای همکاری” و نه “عامل اختلاف” تأکید کرده‌اند، با این وجود ترکیه به تعهد خود برای تأمین منابع آبی عراق، به ویژه پس از احداث سد ایلیسو عمل نکرده است.

سابقه دخالت نظامی ترکیه در خاک عراق از دهه 2000 میلادی به بهانه حضور نیروهای پ.ک.ک در خاک عراق، یک مسئله حساس میان دو کشور است.

درباره علت حضور پ.ک.ک در خاک عراق می‌توان گفت که این حضور نه به خواست عراق بلکه به عنوان مسئله حیات پ.ک.ک مطرح می‌شود.

ورود نظامی ترکیه به خاک عراق که برخلاف میل بغداد صورت می‌گیرد، از نظر مقامات عراقی به دلیل ناتوانی این کشور در کنترل مرزهای شمالی است و حاکمیت این کشور را زیر سؤال می‌برد.

عراق بیشتر به دنبال همکاری است تا تقابل و ترجیح می‌دهد مواضع تندی علیه ترکیه نشان ندهد تا مسائلی مانند تجارت، بازسازی عراق و انرژی را تحت تأثیر آن قرار ندهد.

عراق  حضور پ.ک.ک را تهدیدی برای امنیت ملی ترکیه می‌داند و مصطفی الکاظمی نیز در کنفرانس مشترک خود با اردوغان نیز گفته بود: موضع عراق روشن است؛ این کشور حضور هیچ سازمانی را که امنیت ملی ترکیه را تهدید کند، در خاک عراق نمی‌پذیرد.

مسئله حضور پ.ک.ک در عراق و دخالت نظامی ترکیه در خاک این کشور یکی از چالش‌های بزرگ در رابطه میان آنکارا و بغداد است.

این مسئله یک وضعیت پیچیده‌ای پدید آورده که لازمه مدیریت آن هدایت هوشمندانه و تجربه و تخصص و شاید هم قوانین بین‌المللی است اما در حال حاضر هیچ کدام از این عوامل مؤثر در مدیریت این بحران حضور ندارند.

درخواست کمک عراق از سازمان‌های منطقه‌ای مانند اتحادیه عرب در مورد مسئله حضور ترکیه در خاک عراق وجود دارد اما این مسئله به‌ویژه درخواست کمک از کشورهایی مانند امارات متحده عربی کمکی به حل مسئله نمی‌کند زیرا این کشور نه به خاطر عشق به عراق بلکه از منظر تنش‌های خود با ترکیه به درخواست عراق پاسخ می‌دهد که این امر نمی‌تواند کمکی به حل مسئله کند.

عراق بیش از هر زمان دیگری به ثبات و صلح نیاز دارد. اگرچه مقامات این کشور همچنان از اقدامات نگران‌کننده آنکارا در خاک عراق خشمگین هستند اما آن‌ها احتمالاً برای جلوگیری از تشدید تنش و سوق یافتن این مسئله به سمت تقابل و تحت تأثیر قرار گرفتن روابط تجاری یکدیگر، تلاش خواهند کرد.

انتهای پیام/