گروه فرهنگی آناج: فرهنگ از جمله موضوعات مهم در روزهای قبل و بعد از انقلاب بوده و تاکید بر فرهنگ نشان از اهمیت آن در انقلاب اسلامی دارد.روح الله رشیدی در گفت‌وگو با برنامه جاذبه به مناسبت ایام دهه فجر مطالبی را در خصوص فرهنگ مطرح کرده که در ادامه آن را می‌خوانید.

برنامه جاذبه: فضای فرهنگی آذربایجان قبل و بعد از انقلاب اسلامی چگونه بود؟

رشیدی:فرهنگ قبل از انقلاب با تجمل پیوند خورده بود و ریشه آن هم در اواخر قاجار و تحولاتی که اتفاق افتاده بود و میل به فرنگی سازی، داشت، مبنا هم این بود که در امتداد دگرگونی فرهنگی و میل به تغییر در مسائل فرهنگی کارهایی انجام می‌شد که در قاجار آغاز و در دوره پهلوی ادامه پیدا کرد.

مصادیق آن هم روشن بود؛ رضاخان به دنبال تغییر فرهنگی با رویکرد باستان گرایی و حرکت به سمت غربی کردن جامعه داشت که یکسری پشتیبانی‌های نظری در این موضوع داشت؛ به طور مثال اینکه مسیر رشد ما فقط از آن طریق رخ می‌دهد و البته آن را هم در حوزه فرهنگ فقط به ظاهر موضوع تقلیل داده بود و جریان‌های فرهنگی قوی را شکل می داد که از این موضوع پشتیبانی کنند.

کشف حجاب و لباس متحدالشکل برای مردان از همین رو بود، فشار از لباس آقایان شروع شد و سپس آن را به خانم‌ها تسری دادند اما موضوع کشف حجاب و در مقابل قیام گوهر شاد به عنوان سنبل مقاومت فرهنگی شناخته می‌شود که در خفقان عصر رضا شاهی رخ داد و حتی در خود آذربایجان اسنادی وجود دارد که آن زمان که ابلاغ کردند که خانواده مسئولین دولتی کشف حجاب کنند، در هریس مسئول ارشد نظامی آنجا و همسر بی‌حجابش وقتی می‌خواستند وارد روستا شوند مردم آنها را به سنگ می‌بندند و این موضوع به تهران منعکس می‌شود.

اما دوره پهلوی دوم ویژگی خاصی دارد و مدلی که رضاخان گرفته بود،تلطیف شد. شخص فرح پهلوی به عنوان تربیت شده جهان غرب محور تغییر فرهنگی بود و غربی سازی با فرح پهلوی جلو می‌رفت؛ جشن‌های هنر هم سمبل میل به غربی سازی بود. در مجموع در دوره پهلوی دوم توفیقات بیشتری پیدا کردند چون عرصه‌های مختلف فرهنگی را با این تغییرات مواجه کردند اما یکی از ریشه‌های انقلاب اسلامی هم مقابله مردم با این تغییرات بود. منطقه ما هم به عنوان اهمیتی که داشت همواره اولویت آغاز سیاست گذاری‌های جدید فرهنگی بود و به همین دلیل هم مقاومت‌ها هم از اینجا شروع می‌شد.

عصاره رویکرد فرهنگی و سیاست فرهنگی قبل از انقلاب غربی سازی است که مردم هم رگه‌های مقاومت را در مقابل آن دارند البته پهلوی دوم در تمام عرصه‌های فرهنگی سرمایه گذاری کرده بود و به شدت فرماندهی واحدی در این حوزه داشتند.

برنامه جاذبه: رویش های فرهنگی بعد از انقلاب چگونه بود؟

رشیدی: انقلاب اسلامی یک مبارزه فرهنگی بود و خط امام (ره) هیچوقت از حوزه فرهنگ خارج نشد؛ امام(ه) نگاه مردم به اسلام، عاشورا و قرآن تغییر داد. از سال 1323 که اولین سند انقلابی امام وجود دارد این سند نشان می‌دهد که امام (ره) می خواهد نگاه مردم را تغییر دهد و این کار فرهنگی است در حالیکه برداشت امروز ما از کار فرهنگی بنر زدن است.

جنس انقلاب اسلامی فرهنگی بود و جالب است که در یک سال آخر مبارزات می‌بینیم که ابزارهای فرهنگی چقدر خوب به کار گرفته می شد، به طور مثال در 12 بهمن بعد از سخنرانی امام(ره) سرود خوانده می شود یا بعد از سخنرانی بهشت زهرا ایشان موضع سینمایی می‌گیرند پس این ذهن فرهنگی است.

پس از انقلاب حوزه فرهنگ تحریم شد زیرا افراد شاغل در آن یا به خارج رفتند یا جمهوری اسلامی را نمی‌خواستند و دیگر کار نکردند اما در خود موسیقی اولین اثرهای خوب ما در انقلاب کار شد. قبل از انقلاب کسی اجازه حضور فرزندش در حوزه موسیقی را نمی داد اما بعد از انقلاب موسیقی از فیلتر عقاید مردم رد می‌شد و سرود از مساجد سردر می آورد.

رویش‌های فرهنگی در بستر انقلاب محرز است منتهی ما نتوانستیم توضیح دهیم که وقتی در تمام عرصه‌ها انقلاب اسلامی را تحریم کردند، این رویش‌ها رویش اتفاق افتاد. امام قبل و بعد از انقلاب در جریان تحجر ایستاد به طور مثال پس از شهادت شهید مطهری خواننده خجسته باد این پیروزی سرودی آماده می‌کنند و امام(ره) از تلویزیون آن را شنیده و خوشش می آید و از آنها می‌پرسد که این سرود را از کجا الهام گرفته‌اید و آنها می‌گویند از سرودهای شمالی و امام خمینی(ره) از آنها تجلیل می‌کند و با آنها عکس می‌گیرد اما جریان تحجر اجازه پخش این موضوع را نمی‌دهند.

اتفاقی که بعد از انقلاب در حوزه فرهنگ رخ داد، فوق العاده بود و این موضوع تا اواسط دهه 60 که جریان تحجر را کنار گذاشته بودیم، ادمه داشت اما جریان تحجر به آرامی وارد دستگاه‌های ما شد و با سیر نزولی در موسیقی مواجه شدیم. جریان چپی که آن زمان به شدت امپریال ستیز و آمریکا ستیز بودند و در عرصه فرهنگ هم اینگونه بودند نوعا هم بعدا اصلاح طلبان سیاسی شدند.

ما اگرچه در آن سالها با فقر و جنگ درگیر بودیم اما پویایی فرهنگی داشتیم، پویایی شاید کلمه تکراری باشد اما واقعی بود، در دهه 80 و 90 نان همان سالها را خوردیم و موثرترین افراد در این دو دهه کسانی هستند که در دهه 60 در مدارس و مساجد مشق کردند و بزرگترین خطایی که رخ داد این بود که دست مردم را از فرهنگ بریدیم.

برنامه جاذبه: اگر بخواهیم ب همان دوران برگردیم باید چه کنیم؟

رشیدی: احیای جمهوریت در تمام ساحه‌ها. ما اقتصادمان، سیاست، فرهنگی و حتی امنیتمان لنگ است چون مردم دخالتی در آنها ندارند و ارتباط مردم با این حوزه‌ها را قطع کرده‌ایم. در دوره احمدی نژاد پول زیادی به سمت فرهنگ آمد اما رهبر تمقلاب در جلسه‌ای گفتند مبادا این پولها به فرهنگ تشریفاتی برود.موضوع دیگر پیوند فرهنگ با مسائل واقعی مردم است؛ آن زمان تئاترها متاثر از جامعه بود اما سینمای امروز سینمای شمال تهران است که اصلا دغدغه مسائل مردم را ندارد.

انتهای پیام/