گروه سیاسی آناج؛ گمانه‌زنی‌ها برای انتخابات 1400 در دو حوزه گفتمانی و جریان‌شناسی روز به روز درحال تغییر و جابجایی است. “عدالت، کارآمدی، آزادی‌های اجتماعی، سیاست خارجی و جوان‌گرایی” پنج گفتمان عمده‌ای است که ناظر بر مسائل و چالش‌های کشور شکل گرفته و جریانات سیاسی مبتنی بر آنها مشغول کاراکترسازی هستند.

پنج گفتمان عمده

از آنجایی که در سابقه جمهوری اسلامی، از تک‌چهره‌های سیاسی بیش از جریانات به عنوان پرچم‌دار گفتمان‌ بهره‌برداری شده، احتمال تفوق این گزاره در انتخابات 1400 نیز بیشتر است. و هر کدام از نامزدهای بالقوه بتواند تحت شش گفتمان یاد شده، جامعیت بیشتری از خود نشان دهد، پیروز انتخابات خواهد بود.

طبق داشته‌ها و قرائن موجود، فردِ جامعِ گفتمانی برای انتخابات آتی کم‌یاب است. استخوان‌بندی و انتساب گفتمانی افراد از مدت‌ها پیش شکل گرفته و کافی است فضای عمومی جامعه، متاثر از شرایط و توانمندی افراد، اقبال بیشتری به گفتمان‌ برتر نشان دهند.

صرف نظر از فعالیت‌ و تحرکاتِ افراد و ائتلاف‌ها و همچنین با وجود نظرسنجی‌های معتبر، توده‌های مردم در جایگاه ناظر نهایی عملکردها و کنش‌های سیاسی قرار دارند. مردم تا هفته پایانی تبلیغات و تا زمانی که گفتمان نهایی شکل بگیرد و ابزار تبلیغاتی بکار آیند، ارزیابی خواهند کرد.

ارزیابی مردم دو وجه و دو نتیجه دارد؛ یا در فرآیند اقناع و مشارکت موثر قرار می‌گیرند و یا از کفه انتظارات و کاندیداها، برآورد و توازن متقنی دریافت نخواهند کرد. و ممکن است بعد از کوران و در پایان رقابت‌ها، نتیجه‌ای حاصل شود که با هیچ معادله و چرتکه‌ای همترازی نکند. بنابراین چالش مشارکت، به دلیل مشکلات، ناکارآمدی‌های جریان حاکم بر دولت و بمباران تبلیغاتیِ رسانه‌های بیگانه از جمله‌ی مفروضات واقعی در انتخابات1400 است.

با این حال، انتخابات ریاست جمهوری به جهت سپردن امور اجرائی کشور به یک شخص، از جذابیت بیشتری برخوردار بوده و درصورتِ انطباقِ انتظاراتِ مردم با قابلیت کاندیداها ولو نسبی، درصد مشارکت بالایی نسبت به انتخابات مجلس کسب خواهد کرد.

ویژگی‌های نوپدید

این رخداد سیاسی در 1400، از ویژگی‌هایی برخوردار است که در انتخابات قبلی شاخ و برگ نداشت اما در مرحله جوانه زدن به سر می‌برد. از آنها می‌توان بعنوان موثرترین گزاره‌ها نام برد و مجزا از هم مورد بررسی و سنجش قرار داد:
1. بورس جایگاه ویژه‌ای در سبد سهامی مردم باز کرده و افت و خیز آن، از تاثیر مستقیم با میزان رضایت توده‌ها برخوردار است.
2. زیرشاخه‌های هویتی و اقوام ایرانی، بیش از گذشته به عرصه نقش‌آفرینیِ موثر گام نهاده‌‌اند.
3. زخم‌های زیرساختی آب، برق و محیط‌ زیست در نقاط مختلف سر باز زده و موجبات نارضایتی فراهم کرده‌اند.
4. روابط تجاری و سیاسی با کشورهای همسایه و منطقه به نازل‌ترین شکل ممکن درآمده‌اند.
5. گروه‌های مرجع نخبگانی به خط پایان رسیده و هر فردی برای خود مرجعیت سیاسی و فکری قائل است.
6. مرزبندی‌های سیاسی نسبت کمرنگی با قابلیت و مقبولیت پیدا کرده‌اند.
7. نقدینگی فزاینده و نامولد، کسری بودجه چندهزارمیلیاردی و امنیت غذایی، اتمسفر جدیدی پیش روی سرنوشت مردم نهاده است.
8. کارتل‌های نوپدید اقتصادی که بواسطه واگذاری بخش‌های دولتی بوجود آمده، یکی از بازیگران مهم عرصه انتخابات هستند.
9. کرونا، آن ابرحریفِ مشارکت؛ میزانِ اثربخشیِ واکسن ایرانی، تاثیر مثبتی در بازآفرینی اعتماد عمومی دارد.
10. برجامِ شکست خورده، تحریم و FATF؛ هرگونه تغییر در فرآیند این سه گزاره، به تغییر در رفتار انتخاباتی جریان غرب‌گرا می‌انجامد.

در گزارشی که بخش اول آن ارائه می‌شود، رفتار کنش‌گران و بازیگران انتخابات ریاست جمهوری در تبریز مورد بررسی قرار می‌گیرند..

بازیگران انتخابات در تبریز؛

جریان جوان حزب‌اللهی:
تیغ برّنده‌ای در شبکه‌های اجتماعی بکار بسته‌ و در سال‌های اخیر درباره رویدادهای مهم، کنش‌گریِ موثری انجام داده‌اند.
دارای تیغ برّنده در شبکه‌های اجتماعی
مرزبندی بسیار تند و شفافی با ائتلاف‌های سیاسی یکبارمصرف ایجاد کرده‌ و از کلنی‌های سیاسی اصولگرا بیشتر در قالب سهم‌خواهی قبل و بعد از انتخابات تشبیه می‌کنند.
کنش‌گری در عرصه‌های مختلف
با جریان چپ و اصلاح‌طلب از حیث مبانی کشورداری دارای زاویه بوده. و نگاه آنها به جریان راست یک نگاه بدبینانه است. به طوری که سیاست‌ورزی اصولگرایان را متضاد با قواعد جمهوریت عنوان می‌کنند.
ایجاد زاویه با جریان‌های چپ و راست
اختلافات داخلی این جریان برخلاف انقلابیون تهران، نمود و بروز عینی ندارد و در اهداف مشترک به وحدت گفتمانی می‌رسند.
دوگانه‌ی آرامِ (جلیلی-محمد)
چندماه مانده به انتخابات1400 دوگانه سعیدجلیلی و سعیدمحمد در پایتخت گور گرفته اما در میان جوانان حزب‌اللهی تبریز فعلا محلی از اعراب ندارد. اگر این دو گزینه تا پایان انتخابات به رقابت بپردازند، شاید اختلاف یاد شده، در سطح جامعه تبریز سر باز کند.
پس از تشریح مبانی دولت جوان حزب‌اللهی توسط رهبرانقلاب، بیش از آنکه سن افراد به بحث و بررسی گذاشته شود، معیارهای حزب‌اللهی در میز تشریح جوانان تبریز قرار گرفته است.

نمایندگان مجلس:
تمایل متفکرآزاد برای همکاری با سه کاندیدا
از میان نمایندگان اصولگرا، تمایل همکاری متفکرآزاد با قالیباف، رضایی و محمد بیش از دیگران مشاهده می‌شود. اما او هم به مانند همکاران اصولگرای خود(میرتاج‌الدینی، فرهنگی) منتظر گزینه نهایی و اجماعی است.
نیم نگاهِ منادی به لاریجانی
منادی همانند نوری قزلجه(نماینده بستان‌آباد) طرفدار لاریجانی است اما تاکنون این حمایت را علنی نکرده.
پزشکیان خود آستین بالا می‌زند
پزشکیان در میان گزینه‌های متبوع سیدمحمد خاتمی گنجایش یافته. ابهام در احراز صلاحیت، او را در دو راهی ثبت‌نام و عدم حضور قرار داده است. اما در صورت ثبت‌نام و احراز صلاحیت، جریان اصلاح‌طلب بواسطه کاراکتر شخصیتی پزشکیان، جان تازه‌ای می‌گیرد. نائب رئیس مجلس دهم یکی از حامیان اصلی دولت بوده و اگر اصلاح‌طلبان به کاندیدای اجاره‌ای رضایت دهند، پزشکیان به عنوان حامی و ضربه‌گیر لاریجانی در ایام تبلیغات شناخته خواهد شد.
بیگی به کسی جز احمدی‌نژاد رضایت نمی‌دهد
بیگی فعلا به کسی جز احمدی‌نژاد رضایت نمی‌دهد. اما اگر رئیس جمهور سابق در احراز صلاحیت ناتوان باشد، به سمت جلیلی و یا کاندیدای مورد حمایت احمدی‌نژاد غش می‌کند. اگر هیچکدام از این احتمالات میسر نشد، در قامت حامی گزینه اجماعی اصولگرایان ظاهر می‌شود.

ائتلاف‌های اصولگرا:
برخی از این ائتلاف‌ها و جبهه‌بندی‌ها در فصل انتخابات ظهور کرده و در ایام کنش‌گری و اثرگذاری اجتماعی افول می‌کنند.
چالش ائتلاف با وحدت
1. شورای ائتلاف نیروهای انقلاب سرمست از پیروزی در انتخابات مجلس اکنون به چالش شورای وحدت با محوریت جامعه روحانیت مبارز بر خورده. اما در مقیاس استانی، این دو شورا دارای هم‌پوشانی گسترده‌ای است. آنچه از شواهد پیداست، سردمدار انتخابات ریاست جمهوری، شورای وحدت خواهد بود.
سرمست از پیروزی در انتخابات مجلس
برخی تحلیلگران سیاسی در ابتدای شکل‌گیری شورای وحدت، از لاریجانی به عنوان کاندیدای نهایی شورا سخن می‌گفتند، اما برخی از ارکان جامعه روحانیت و شورای وحدت این پیش‌بینی را تکذیب کرده‌اند. حجت‌الاسلام حسین ایمانی(رئیس شورای وحدت استان) و سردار شاکری(رئیس شورای ائتلاف استان) با چارچوب‌های مجزا اما اعضای تقریبا مشترک درحال رایزنی و فعالیت سیاسی‌اند.
پایداری چرتکه می‌اندازد
2. جبهه پایداری هنوز به شورای وحدت نپیوسته اما زمزمه‌ها از الحاق این جبهه به ساختار انتخاباتی جامعه روحانیت حکایت می‌کند. پایداری در آذربایجان‌شرقی با نقش‌آفرینی سردار حق‌بیگی، جوانمرد و اسدیان درحال ارزیابی شرایط و رایزنی برای پیوستن به شورای وحدت عمل می‌کنند.
تحول‌خواهان قد علم می‌کنند
3. جمعیت‌های جانبازان، رهپویان و ایثارگران عملا راه خود را از ائتلاف‌های فوق‌الذکر، جدا کرده و جبهه تحول‌خواهان را با محوریت علیرضا زاکانی شکل داده‌‌اند. درباره بازیگران استانی این جبهه میتوان از نعلبندی‌پور، عباسعلی‌زاده و شایق نام برد. این جمعیت‌ها که در انتخابات مجلس و درقالب شورای ائتلاف فعالیت می‌کرد، درباره قرارگرفتن نام شایق در لیست نهایی ائتلاف، نقش مهمی ایفا کرد.
موتلفه همان موتلفه
4. حزب موتلفه اسلامی تاکنون موضع مشخصی نسبت به شوراهای وحدت و ائتلاف اعلام نکرده و ممکن است همانند سال96 از کاندیدای مستقل خود حمایت کند. رحیم جهانی دبیر استانی این حزب است.
آشفتگی، چانه‌زنی، سهم‌خواهی
جریان جوان حزب‌اللهی، از این آشفتگی در ائتلاف‌های اصولگرایی به عنوان چانه‌زنی و سهم‌خواهی قبل از انتخابات تعبیر می‌کنند.

اصلاح‌طلبان:
تجربه ناموفق واگذاری‌ها
این جریان فعلا به حالت تدافعی و انفعال روی آورده.
درانتظار رای نهایی پوری‌حسینی
1. محافل سیاسی اصلاح‌طلب از یک سو با تجربه ناموفقِ واگذاری‌های دولتی و محاکمه پوری‌حسینی(رئیس ستاد انتخابات روحانی در استان) مواجه بوده و از طرف دیگر، ناکارآمدی‌ها در عرصه اقتصادی به برآیند تصمیم‌گیری این جریان تاثیر منفی گذاشته است.
مصطفی مولوی؛ سردارِ ناکام در مترو
2. مصطفی مولوی از چهره‌های شاخص این جریان در مترو تبریز هم کارنامه موفقی کسب نکرده و رخت ناامیدی بر تن اصلاح‌طلبان چیرگی می‌کند.
شورای تبریز سکوت می‌شکند
3. شورای اصلاح‌طلبان تبریز پس از مدت‌ها سکوت در عرصه‌های مختلف، اخیرا درباره هبه شهرداری به نمایندگی آستان قدس رضوی واکنش نشان داده‌ است.
بی‌بهره از مابه‌ازای اقدامات سیاسی
4. جوانان اصلاح‌طلب تبریز برخلاف دوره‌های قبل از مابه‌ازای اقدامات سیاسی و اجتماعی خود بهره‌مند نیستند. و بسیار چراغ خاموش، جلسات و محافل خود را دنبال می‌کنند.
آزادیِ قلابی؛ تنها گفتمان باقی‌مانده
5. تنها گفتمان باقی مانده برای این جریان، گفتمان آزادی‌ است؛ البته اگر توده‌های مردم، روی خوشی نشان دهند.
تابعِ محض خاتمی
6. آنها تبعیت خاصی از تصمیمات سیدمحمد خاتمی نشان می‌دهند. حتی اگر انتظارات سیاسی آنها برآورد نشده باشد.
در دو راهی کاندیدای اجاره‌ای یا مستقل
7. حزب ندای ایرانیان، در ظاهر خود را از کاندیدای اجاره‌ای برحذر کرد. اما بواسطه گره خوردنِ هسته اعتقادی و عملی این جریان به تحولات آمریکا، هرگونه ارزیابی و قضاوت درباره تصمیم نهایی اصلاح‌طلبان زود است.
گره خورده به مسائل آمریکا و بازیگردانی بایدن
8. اگر دولت بایدن چراغ سبزی به از سرگیری مذاکرات نشان دهد، موتور تبلیغاتی جریان غرب‌گرا روشن خواهد شد.
پزشکیان؛ ذخیره الهی
9. مسعود پزشکیان از تبریز ذخیره مهمی برای احیای اصلاح‌طلبان محسوب می‌شود؛ البته اگر در احراز صلاحیت‌ موفق باشد. بهره‌مندی از مجاورت با اقوام ترک و کرد، وجه بارز پزشکیان است.
تحریم انتخابات یا چانه‌زنی؟!
10. از تحریم انتخابات برای چانه‌زنی و سهم‌خواهی از کاندیدای اجاره‌ای بهره می‌گیرند. اما واقعیت آنست که بواسطه اتحاد استراتژیک اصلاح‌طلبان با جریان حاکم بر دولت، امکان تقدیم دو دستی قوه مجریه به جریان‌های رقیب براحتی فراهم نخواهد شد.

گروه‌های مرتبط با مسائل هویتی و آذربایجان:
هویت‌خواهان شیعی؛ مستقل از دو پان
روابط سرد جمهوری اسلامی ایران با جمهوری آذربایجان و ترکیه، همچنین جنگ اخیر قره‌باغ، کنش‌گران این عرصه را وا داشت تا یک گامِ روبه جلو برای نقش‌آفرینی بردارند.
جریان هویت‌خواه شیعی در باکو و حامیان آن در تبریز، اردبیل، ارومیه و زنجان، سپهر جدیدی از تجزیه و تحلیل مسائل قفقاز را تجربه کردند.
1. ترجمان انقلاب اسلامی درباره چالش‌ها، فرصت‌ها و مسائل آذربایجان که خط مستقلی از قوم‌گرایان و ایران‌شهری‌های اصلاح‌طلب درپیش گرفته، ممکن است در ایام تبلیغات به کاندیدای خاصی روی خوش نشان ندهد. و بالعکس درباره ضرورت‌ها و فرصت‌های انقلاب اسلامی در آذربایجان و ترکیه یادآوری‌های لازم را به منصه ظهور دربیاورد.
ترجمان انقلاب؛ رویگردان از کاندیداهای تهدیدانگار و قوم‌گرا
این جریان از کاندیداها و گروه‌هایی که به مسائل هویتی، آذربایجان و ترکیه با دو نگاه “تهدیدانگاری و یا بهره‌برداری از ظرفیت قوم‌گرایی” برنامه‌ریزی کرده و با گزاره‌های انقلاب اسلامی زاویه داشته باشند، رویگردان خواهد بود.
سمپادهای قوم‌گرا در تدارک چانه‌زنی
2. قوم‌گرایان همانند انتخابات‌ گذشته، آشکارا به رقابت‌های انتخاباتی نمی‌پردازند، اما سمپادهایی را برای رایزنی و چانه‌زنی با جریانات گسیل خواهند کرد. آتوگیری از اظهارات و رفتارهای تهییج‌کننده برای ضدمشارکت مردم در دستور این گروه‌ها قرار دارد.
ایران‌شهری‌های اصلاح‌طلب؛ بیگانه با ظرفیت‌های انقلاب در قفقاز و ترکیه
3. ایران‌شهری‌های اصلاح‌طلب که با پرچم‌داری طباطبایی و آخوندی و همچنین بازوان فرهنگی،رسانه‌ای به تبیین ایده‌های خود می‌پردازند، هیچ سهمی به مسائل هویتی قائل نبوده و از هرگونه ظرفیتی که انقلاب اسلامی در آذربایجان و قفقاز بوجورد آورده، چشم‌پوشی می‌کنند.
تابع نظر نهایی اصلاح‌طلبان
این جریان نهایتا به تصمیم نهایی اصلاح‌طلبان(کاندیدای اجاره‌ای یا کاندیدای مستقل) پیوند خواهند خورد.

گروه‌های فرهنگی و مردمی:
انجمن‌های صنفی، کارگری و زنان، سمن‌ها، مساجد، هیئات حسینی، موسسات فرهنگی، هنرمندان، شاخ‌ها و اینفلوئنسرهای اینستاگرام، روحانیت، تراکتوری‌ها، دانشجویان، رسانه‌ها، بازاریان و چندین گروه دیگر معمولا متاثر از جریانات و گفتمان‌های مختلف به نقش‌آفرینی در انتخابات می‌پردازند. وضعیت فعلی برخی از این گروه‌ها به شرح زیر است:
در حصار ترورهای شخصیتی
1. سابقه حمایت از حسن روحانی در کارنامه برخی هنرمندان و صفحات پرمخاطب تبریز ثبت شده است.
فضای غالب و شکننده در جریان هنری، اجازه آزاداندیشی درباره مسائل سیاسی را محدود می‌کند. اگر هنرمندی برخلاف جریان غالب ابراز نظر کرده باشد، احتمال ترور شخصیتی و حذف معنوی او از فعالیت‌های هنری بیشتر خواهد بود.
ارزیابی انتظارات و متاثر از پروپاگاندا
2. سمن‌ها، انجمن‌های صنفی و گروه‌های مرتبط با زنان اگرچه سعی می‌کنند تا انتظارات خود را با وعده‌‌ی کاندیداها مطابقت دهند، اما این گروه‌های مردم‌نهاد نیز در برخی برهه‌ها تحت تاثیر جریان غالب و پروپاگاندای رسانه‌ای قرار گرفته‌اند.
از دوقطبی “امام-شریعتمداری” خبری نیست!
3. هیئات حسینی تبریز، در سال‌های دور به دوگانه “امام‌خمینی-آقای شریعتمداری” معروف بودند اما اکنون از این دوقطبی‌ها خبری نیست. هیئات ریشه‌دار همانند بازاریان و علی‌رغم تعلق خاطر به برخی جریانات فکری و سیاسی، سعی می‌کنند نقش کمی در هدایت انتخاباتی مردم ایفا کنند. استدلال آنها اینست که هیئت نباید به صورت عریان وارد رقابت‌های سیاسی شود. و تبیین مبانی و تقویت هویت مذهبی کافی است.
حماسه حسینی در 8دی88
البته در انتخابات مجلس و شورای شهر و بواسطه حضور کاندیداها در مراسمات، این موازنه کمی بهم می‌خورد.
با وجود بی‌رغبتی هیئت به انتخابات، این نهاد مذهبی تا عاشورای سال88 صبر کرد اما بعد از اینکه عبور از خطوط قرمزِ اعتقادی را مشاهده نمود، با تمام سلایق و قواره‌هایش وارد خیابان‌های تبریز شد و حماسه 8دی را آفرید.
غالبا راست؛ پرهیز از رفتار انتخاباتی آشکار
4. روحانیت تبریز غالبا به جریان‌های راست تعلق دارند اما شانیت خود را برای رقابت‌های عریان زیر پا نمی‌گذارند. اساسا نهادهای مذهبی و بازاری تبریز به فعالیت‌های آشکار اعتقادی ندارند و معتقدند باید چهره فراجناحی خود را حفظ کرد.
آیت‌الله هاشم‌زاده هریسی تقریبا از معدود علمایی است که در محافل انتخاباتی اصلاح‌طلب شرکت یافته و به سخنرانی پرداخته است. حجت‌الاسلام میرتاج‌الدینی هم اصولگرایی خود را پنهان نکرده و در سال‌های گذشته، پرچمدار فعالیت‌های انتخاباتی بوده است.
دانشجویان به لاک خود فرو رفته‌اند
5. دانشجویان تبریز اعم از اصولگرا و اصلاح‌طلب مثل اواخر دهه هشتاد و اوائل دهه نود پرفروغ نیستند. جنبش‌ها و مناظرات سیاسی در سالن‌های آمفی تئاتر دیده نمی‌شود. آنها درحقیقت به لاک خود فرو رفته‌‌اند. برخی از فعالیت‌های خود را بواسطه کرونا در وبینار و از طریق شبکه‌های اجتماعی پیگیری می‌کنند. اما معلوم نیست تحرک انتخاباتی این قشر در ایام انتخابات ریاست جمهوری چگونه باشد؟

پیمانکاران بزرگ، کارخانه‌داران و ثروتمندان:
دوراهی هزینه‌کرد یا حفظ شانیت تجاری
این جریان در سال‌های گذشته به یکی از پرنفوذترین جریانات اقتصادی و حتی فرهنگی تبریز تبدیل شده است.
برخی از پیمانکاران و پزشکان ثروتمند، اعتبار مالی خود را پای انتخابات هزینه می‌کنند اما برخی دیگر همچنان از شانیت تجاری خود محافظت می‌نمایند.
طلایه‌داران جریان ثروت
بسیاری این افراد می‌توانند اسپانسر و حتی تصمیم‌ساز انتخابات ریاست‌جمهوری تلقی شوند.
از اتاق بازرگانی تبریز و همچنین از آقایان ژائله، حسن‌زاده، زنوزی، دبیری و برزگر میتوان به عنوان طلایه‌داران جریان ثروت نام برد.
اشتراک منافع با قابلیت کاندیداها/ نسبت تصمیم‌سازی با تحولات خارجی
این جریان چگونه در انتخابات1400 نمود و بروز نشان خواهد داد، معلوم نیست. اما اشتراک منافع اقتصادی با قابلیت کاندیداها و تغییر و تحولات بین‌المللی در تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی آنها اثرگذار خواهد بود.

در بخش دوم این گزارش به کاندیداهای ریاست‌جمهوری، مرتبطین و حامیان آنها در تبریز و همچنین رفتار سیاسی بازیگرانِ یاد شده خواهیم پرداخت.

انتهای پیام/