گروه سیاسی آناج؛ معادن مس سونگون و منطقه ورزقان، از جمله معادنی است که طبق مطالعات انجام شده، دارای ذخایر عظیم مس و برخی فلزات دیگر است. برآوردها نشان می‌دهد ارزش ریالی این معادن و حجم آن، بسیار بیشتر از آن چیزی است که امروز استخراج می‌شود.

چندسالی است پس از مشخص شدن این موضوع، تفاوت دیدگاه‌هایی در نحوه استخراج و فرآوری مس و سایر فلزات در کشور به وجود آمده است. مس سونگون امروز به صورت غیر فرآوری شده از ورزقان راهی کرمان می‌شود و در آنجا فرآیند استخراج آن انجام می‌شود. یکی از اصلی ترین اختلاف نظرها در این موضوع است.

مسئولان آذربایجان‌شرقی معتقدند با توجه به ظرفیت بزرگ این معدن و نیاز سرمایه‌گذاری در آن، لازم است استخراج، ذوب و صنایع پایین دستی در خود آذربایجان‌شرقی احداث شود.

بحث بعدی، درآمد حاصل از فروش مس سونگون در کشور است. طبق گفته مسئولان، تا دو یا سه سال اخیر، حتی ریالی از درآمد فروش مس در بانک‌های استان به گردش در نمی‌آمد و حتی بخش کوچکی از درآمد این معدن نیز در منظقه هزینه نمی‌شود.

الله وردی دهقانی، نماینده مردم ورزقان چندی پیش مهمان تحریریه آناج بود. او در مصاحبه‌ای به مسکلات و موانع موجود بر سر راه معدن مس سونگون اشاره کرد. در ادامه صحبت‌های دهقانی در اینباره را می‌خوانید:

مسئولین قبلی، ذخیره معدن را کم نشان دادند!

دهقانی: معدن مس سونگون معدنی بسیار بزرگ و در سطح جهانی است. پیش بینی زمین شناسان این است که ذخیره معدن بسیار زیاد است اما مسئولین گذشته این ذخیره را بسیار کم نشان داده‌اند. در مطالعات جدیدی که صورت گرفته، حدود 2 میلیارد تُن، حجم قطعی معدن مس سونگون برآورد شده است. البته این ذخیره تا جایی است که هنوز حفاری عمیق صورت نگرفته است و اگر انجام پذیر، ظرفیت بازهم بیشتر خواهد شد.

سونگون، 3 میلیون تُن مس دارد

اکنون این معدن نیاز به بازطراحی دارد چرا که این معدن بزرگترین معدن خاورمیانه و جزو چند معدن بزرگ دنیا به حساب می‌آید. اگر ما ظرفیت واقعی معدن سونگون را حدود 4 میلیارد تُن و با غنای متوسط هشت دهم محاسبه کنیم، چیزی حدود 3 میلیون تُن مس خالص به دست خواهد آمد که در بازار فعلی جهان چیزی معادل 300 میلیارد دلار آورده ارزی برای کشور به همراه داشت.

متاسفانه مسئولین شرکت ملی مس این آمار را واقعی نمی‌دانند درحالی که این آمار رسمی و علمی است و البته ما نیز به قطع پیگیر موضوع هستیم. تاکید ما این است که باید متناسب با معدن سرمایه‌گذاری انجام شود.

کارخانه ذوب، نقطه عطف مس سونگون

آناج: ماجرای افتتاح کارخانه ذوب چه بود؟

دهقانی: در طول سالیان اخیر گروه‌های مختلف با شعارهای مختلف سرکار آمده‌اند اما کار جدی و عملیاتی در این موضوع صورت نگرفته است. برخی‌ها هم قبل از من با تبلیغات بسیار حضور یافتند اما همه این اتفاقات فقط روی کاغذ بوده است و هیچ نتیجه‌ای نداشت.

در سال 99 که توانستم در مجلس حضور پیدا کنم، پس از پیگیری‌های مختلف به این نتیجه رسیدیم که باید کارخانه ذوب در سونگون ایجاد شود. کارخانه ذوب نقطه عطف معدن مس سونگون است.

کارخانه‌ای که قرار است احداث شود، حدود 200 هزار تن مس تولید خواهد کرد و البته این تولید قابل افزایش است. از طرف دیگر شرایط مطالعات جدید برای احداث کارخانه‌ای بزرگتر انجام خواهد شد.

تشکیک در هزینه کرد درآمد حاصل از مس سونگون

آناج: درباره هزینه و درآمد مس سونگون شائبه‌هایی مطرح است، در این باره توضیحی دارید؟

دهقانی: سالانه حدود صد هزار تُن کنسانتره مس، از معدن سونگون خارج می‌شود. با یک ضرب و تقسیم ساده اگر از طلا و نقره موجود در کنسانتره مس صرف نظر هم بکنیم، حدود 20 هزار میلیارد تومان سالانه درآمد حاصل می‌شود که بخشی از این درآمد صرف هزینه می‌شود و الباقی سود خالص است.

از طرف دیگر با توجه به استراتژیک بودن فلز مس، قیمت آن هر روز در حال افزایش است و باید برای استخراج آن سرمایه گذاری کرد. اما متاسفانه مسئولان ما در استان برای استخراج این فلز استراتژیک همراهی نکرده‌اند.

متاسفانه برخی اقدامات هم انجام شده که بجای منفعت باید مراقب عوارض آن بود. باید سوال کرد که این مقدار از درآمد حاصل از مس سونگون، چه مقدار در استان جذب و خرج می‌شود؟

موضوع دیگر در رابطه با درآمد مس آذربایجان این است که اگر آن رقم اشاره شده در حساب‌ بانک‌های استان به گردش درآید چه تحولی در استان به وجود خواهد آمد؟

مافیای حلقه کرمان، مانع رشد سونگون!

آناج: چندسالی است از حلقه کرمان درباره معدن مس سونگون مطالبی منتشر می‌شود و برخی از مسئولان به این موضوع اشاره داشته‌اند، ماجرا چیست؟

دهقانی: متاسفانه مافیایی در خصوص مس سونگون شکل گرفته است که به حلقه کرمان معروف گردیده و تفاوتی بین دولت ها ندارد. همه دولت‌ها با رویکردهای مختلف در راستای حلقه مذکور، همواره تاکید کرده‌اند که مس تنها برای کرمان است درحالی که اینگونه نیست و مس آذربایجان طبق اسناد بیشتر از کرمان است.

امید به دولت جدید/ ظرفیت اشتغال 200 هزار نفری در سونگون

در دولت جدید امیدواریم تحولی رخ دهد. در مجمع نمایندگان استان نیز همدلی وجود دارد. اما متاسفانه وقتی پای پول به میان می‌آید بعضا دچار معاملات و محاسبات می‌شویم. اگر مس سونگون به معنای واقعی کلمه ایجاد شود، بیش از 200 هزار نفر در این معدن مشغول به کار خواهند شد.