آناج-گروه ترکیه و قفقاز؛ سخنان الهام علی‌اف در همایش «نگاه نو به قفقاز جنوبی؛ توسعه و همکاری پس از مناقشه» که اخیرا در باکو برگزار شده حاوی نکات درخور توجهی بود.

الهام علی‌اف در پاسخ به سئوال یکی از حاضرین تاکید داشت که جنگ بطور کامل پایان یافته و باکو هیچ برنامه‌ای برای استفاده از زور برای بازپس‌گیری مناطق قره‌باغ ندارد.

ولی وی در ادامه بر لزوم بازگشت به دالان زنگزور و همچنین ایراوان سخن گفت.

وی همچنین ادامه داد که تا سه سال آینده تمامی زیرساخت‌های لازم برای بازگشت آوارگان مهیا شده و تمامی آوارگان بعد از بازگشت، استقلال مالی خواهند داشت و تا آن زمان(سه سال آینده) دالان زنگزور مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

وی همچنین در واکنش به مواضع ایران درخصوص دالان زنگزور اظهار داشت که ایران به هیچ وجه از ارمنستان جدا نخواهد شد و درحقیقت به اندازه معینی خط آهن و جاده در جدار مرزی وجود خواهد داشت.

اوایل اردیبهشت سال جاری الهام علی‌اف در ادامه مواضع خود درخصوص ایجاد راه مواصلاتی بین نخجوان و آذربایجان در اظهاراتی بی سابقه تاکید کرد: «ما دالان زنگزور را اجرا خواهیم کرد، ارمنستان بخواهد یا نخواهد. اگر بخواهد، آسان‌تر حل خواهد شد و اگر نخواهد با زور حل خواهیم کرد»

از طرف دیگر نیکول پاشینیان هم در واکنش به مواضع الهام علی‌اف، از طرح ارمنستان درخصوص معاوضه دالان مغری(زنگزور)، معاوضه با دالان نخجوان سخن به میان آورد.

در این میان همچنین رئیس جمهور ارمنستان نیز بر لزوم خروج این کشور از بن بست و تمایل شدید آن به بازگشایی مرزهای خود با ترکیه پرده برداشت.

البته سخنگوی وزارت خارجه ارمنستان نیز در پاسخ به ادعای ارضی رئیس جمهور آذربایجان، ضمن محکوم کردن ادعاهای ارضی الهام علی‌اف، مواضع وی را منافی صلح و آرامش در منطقه عنوان کرد.

باتوجه به مواضع اخیر دوکشور درگیر در منطقه قفقاز جنوبی و همچنین وجود یک مولفه قدرت مهم به نام روسیه؛ علیرغم تمامی تحرکات نظامی ترکیه و آذربایجان، بروز مجدد یک جنگ نظامی جدید در منطقه کاملا دور از ذهن بوده و بسیار بعید بنظر می‌رسد که طرفین بدنبال ایجاد درگیری جدید باشند.

باید توجه داشت که شکست کامل و حذف پاشینیان به ضرر روسیه و حتی ترکیه خواهد بود. چرا که طبق عرف بین‌المللی با تغییر حکومت‌ها و انقلاب در یک کشور تمامی توافقات آن حکومت نیز مورد بازبینی قرار می‌گیرد و بقای دولت پاشینیان به تعبیری ضامن بقای توافق ۹ نوامبر می‌باشد. کما اینکه در جریان اقدام شبه کودتای داخلی ارمنستان نیز شاهد آن بودیم که ترکیه بروز هرگونه کودتا در این کشور را محکوم و از تداوم حکومت پاشینیان حمایت کردند.

از یک نگاه متفاوت می‌توان نقش ترکیه و روسیه را در راستای رقابت‌های این دو کشور از سوریه و لیبی و اوکراین تا قفقازجنوبی مورد بازبینی قرار داد.

ترکیه و روسیه دو روی سکه در تحولات قفقازجنوبی هستند. البته با این تفاوت که ماهیت تاثیر روسیه در تحولات قفقازجنوبی عمیق‌تر از ترکیه می‌باشد.

در این میان با روی کار آمدن دولت جدید در آمریکا و نگاه منتقدانه وی به تحرکات نظامی ترکیه در منطقه قفقاز جنوبی و بازپس‌گیری مناطق اشغالی قره‌باغ، بسیار بعید بنظر می‌رسد که تیم جدید کاخ سفید نسبت به هرگونه تعرض و جنگ افروزی جدید ترکیه در منطقه قفقاز جنوبی بی‌تفاوت باشد.

صرفنظر از تمامی اختلافاتی که ترکیه و امریکا در موضوع مدیترانه شرقی، خرید موشک اس۴۰۰، کُردها، قبرس، مسائل حقوق بشری و … دارند، بی تردید هرگونه ماجراجویی جدید ترکیه و آذربایجان، مطابق نظر ایالات متحده نبوده و با واکنش این کشور مواجه خواهد شد، کما اینکه تماس تلفنی وزیرخارجه امریکا با پاشینیان از سوی محافل آذری، نوعی تغییر موازنه در منطقه قلمداد شده است. البته بازدید سفیر امریکا در ارمنستان از استان سیونیک (زنگزور) ارمنستان در هفته گذشته را نیز می‌توان در همین راستا ارزیابی کرد.

همچنین پیش از این نیز دولت بایدن بمناسبت عیدنوروز طی یک پیام طعنه آمیز به الهام علی‌اف، حل مسئله قره‌باغ را در چارچوب گروه مینسک عنوان کرده بود. لذا بنظر نمی‌رسد که آمریکا نسبت به هرگونه تحرک شیطنت جدید در این منطقه بی‌تفاوت باشد.

درخصوص نقش ترکیه هم باید توجه داشت که این کشور بدنبال ایجاد یک هاب ترانزیتی- انرژی می‌باشد تا با ایجاد پیوستگی سرزمینی با جمهوری آذربایجان، این کشور را از طریق خاک خود به اروپا متصل کرده تا ضمن تقویت محوریت خود در منطقه، زمینه‌های ضعیف‌تر شدن رقبای منطقه‌ای خود را فراهم آورد.

لذا از همین روی ترکیه ضمن تلاش برای جلب نظر غرب، سعی در تضعیف مولفه‌های فشار روسیه در منطقه قفقازجنوبی و مهار ظرفیت‌های ج.ا.ایران را دارد.

ترکیه بشدت بدنبال افزایش نقش ژئوپلتیکی خود در منطقه قفقازجنوبی بوده و سعی دارد از فرصت‌های پیش رو نهایت استفاده را کرده و ضمن خالی کردن ظرفیت‌های ژئوپلتیکی رقبای منطقه‌ای خود، نفوذ خود را در منطقه بسط و گسترش دهد.

مسئله‌ی مهم دیگری که نمی توان از آن غفلت کرد؛ سرعت عمل آذربایجان در روز بعد از امضا توافقنامه ۹ نوامبر، نسبت به اسارت نزدیک به ۶۰ نفر از نظامیان ارمنی می‌باشد، که تاکنون با معرفی ایشان بعنوان تروریست، از آزادی آنها خودداری بعمل آورده و تردیدی نیست که آذربایجان از ایشان همانند یک اهرم فشار استفاده کرده و آزادی این گروه از نظامیان ارمنی را در گرو اخذ یک امتیاز سیاسی محقق خواهد ساخت.

نهایت اینکه با توجه به روند کلی تحولات منطقه درخصوص ادعای ارضی جدید آذربایجان به ارمنستان  می‌توان چنین نتیجه گرفت:

1.این اقدام برخلاف مواضع رهبر انقلاب اسلامی در ۱۷ربیع بوده و با مواضع و منافع ج.ا.ایران همخوانی ندارد و همچنین باتوجه به حذف ج.ا.ایران از تمامی معادلات انرژی و ترانزیت منطقه، می‌بایست ج.ا.ایران بطور رسمی طرح چنین ادعاهایی را محکوم نماید.

2.تاکید بر ایجاد «دالان زنگزور» با مفاد توافق ۹ نوامبر کاملا در تضاد می‌باشد. چراکه در این توافقنامه بر رفع انسداد مسیرهای مواصلاتی اشاره شده است، نه ایجاد یک گذرگاه به بزرگی استان سیونیک ارمنستان (زنگزور).

3.در طول تاریخ دالان یا گذرگاهی به اسم «دالان زنگزور» وجود نداشته و نوعی تحریف تاریخی محسوب می‌شود، البته طرح چنین ادعاهایی بیشتر در واکنش به انتقادات مخالفین درخصوص وضعیت حقوقی قره‌باغ بوده و مصرف داخلی دارد.

4.باتوجه به عضویت ارمنستان در پیمان امنیت جمعی، هرگونه تعرض به خاک این کشور با واکنش سایر اعضاء این پیمان، از جمله روسیه مواجه خواهد شد.

5.بنظر می‌رسد سخنرانی اخیر الهام علی‌اف نوعی تهدید و فرار رو به جلو بوده تا پاشینیان را نسبت به تسریع در بازگشایی کریدور باکو-نخجوان-آنکارا تسریع بخشد.

6.هرگونه ادعای ارضی بر علیه ارمنستان، در امتداد منافع رژیم صهیونیستی و گسترش نفوذ سرطانی آن در منطقه می‌باشد.

نویسنده: سیدحامد حسینی

انتهای پیام/