نگاهی به فهرست دیپلمات‌های ایرانی در این چهل سال نشان می‌دهد برای یافتن ردپای تبریزی‌ها باید در میان لایه‌های میانی وزارت امورخارجه دنبال نشانی بود.
گروه سیاسی آناج؛ بر خلاف صنعت و بازرگانی که تبریز و آذربایجان همواره بازرگانان و صنعتگران بزرگی داشته و توانسته‌اند تا بالاترین مناصب کشور در این دو حوزه پیش بروند، تبریز هیچگاه در یکصدسال اخیر دیپلمات‌های مطرح نداشته است.
حوزه دیپلماسی ایران در سال‌های گذشته بخصوص با برپایی مذاکرات پانزده سال هسته‌ای و موضوعات منطقه‌ای روزهای سخت و پرکاری را سپری کرده است. بر همین اساس و با توجه به تولید حجم بالای اخبار در حوزه دیپلماسی، دیپلمات‌ها به عنوان یکی از خبرسازترین چهره‌های دنیا شناخته می‌شوند.
دیپلماسی ایران در سال‌های بعد از پیروزی انقلاب اسلامی فراز و نشیب‌های زیادی به خود دیده است؛ از مذاکرات برای قبول قطعنامه 598 تا مذاکرات برای آزادسازی اسرا و تنبیه متجاوز که در تابستان 1367روی داد تا مذاکرات هسته‌ای که بیش از یک دهه به طول انجامید. افزون بر این نمایندگی‌های دیپلماتیک ایران در سراسر جهان و بخصوص کشورهای اسلامی و شرق همواره با ماموریت‌های مهم فرهنگی سعی در جذب آحاد مردم این کشورها به سوی گفتمان انقلاب اسلامی داشته‌اند.
نگاهی به فهرست دیپلمات‌های ایرانی در این چهل سال نشان می‌دهد اصفهانی‌ها مناصب مهمی در حوزه دیپلماسی داشته‌اند و برای یافتن ردپای تبریزی‌ها باید در میان لایه‌های میانی وزارت امورخارجه دنبال نشانی بود. محمدجواد ظریف که تا پیش از وزارت، تا مقام سفارت در نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد رسیده بود، در خاطرات خود می‌نویسد: «پدرم از تجار بنام اصفهان بود. ایشان بعد از فوت همسر اولش به تهران آمد و بعد با مادرم ازدواج کرد.». کمال خرازی اصفهانی الاصل هم در دوران اصلاحات این راه را رفته و به مدت هشت سال بر کرسی ریاست دستگاه دیپلماسی کشور نشسته بود. او هم‌اکنون ریاست شورای راهبردی روابط خارجی را که در سال 1385 به دستور مقام معظم رهبری تشکیل شد، برعهده دارد. سیدعباس عراقچی معاون سیاسی کنونی وزیر امور خارجه هم دارای خانواده‌ای اصفهانی است. صادق خرازی، سید حسین موسویان، مصطفی دولت‌یار، حسین شیخ الاسلام، محمدحسن قدیری ابیانه، سیدمحمد صدر و ده‌ها سفیر و کاردار را می‌توان به لیست دیپلمات‌های اصفهانی اضافه کرد.
الموسوی؛ از باکو تا سودان
میرعلی‌اصغر الموسوی که در دوره فعلی شورای شهر تبریز گزینه اصلاح‌طلبان برای پست شهرداری بود و در انتخابات مجلس یازدهم با اختلاف کمی از راهیابی به بهارستان بازماند، مطرح‌ترین دیپلمات تبریزی است. او لیسانس خود را از دانشگاه شهید بهشتی و فوق لیسانسش را در رشته حقوق قضایی از دانشگاه بیروت لبنان اخذ کرده و برای ادامه تحصیل در دوره دکتری به فرانسه رفت. همزمان با پیروزی انقلاب اسلامی ایران، از اتمام دوره دکتری منصرف شد و در اسفند ۱۳۵۷ به ایران برگشت و به ترتیب در سمت‌های دادیار و دادستان مسجدسلیمان مشغول شد. الموسوی اولین پست سیاسی خود را در تیر ۱۳۵۸ گرفت و به سمت نماینده استانداری در امور سیاسی اجتماعی نوار مرزی شوروی منصوب شد. او در خداآفرین جهادسازندگی تاسیس کرد و در عملیات شکست حصر آبادان مسئول اکیپ راهسازی و احداث «جاده وحدت» بود. الموسوی در سال ۱۳۶۲ وارد وزارت امور خارجه شد و چندین سمت دیپلماتیک را عهده‌دار شد؛ سفیر جمهوری اسلامی ایران در سودان، سفیر در کلمبیا، سفیر اکردیته در پاناما، کاردار در نیکاراگوئه، دیپلمات در سفارت ایران در باکو، رئیس اداره اول آسیای غربی وزارت امور خارجه و کارشناس ادارهٔ دوم سیاسی (بلوک شرق) از سمت‌هایی است که الموسوی عهده‌دار شده است.
اصغر فردی، میانجی ناکام قره‌باغ
اصغر فردی شاعر، ادیب و پژوهشگر تبریزی هم در نیمه اول دهه هفتاد در وزارت امور خارجه فعالیت داشته است. او در دوره دوم وزارت امورخارجه دکتر ولایتی به مقام مشاورت در امور شوروی سابق و کشورهای مشترک المنافع رسید.
مهم‌ترین اتفاق در دوره حضور فردی در وزارت امورخارجه وقوع جنگ قره‌باغ میان دو کشور تازه استقلال‌یافته آذربایجان و ارمنستان بود. او فعالیت‌های وسیعی برای برقراری صلح انجام داد و پای وزیر امورخارجه ایران را تا جبهه جنگ باز کرد. در سفری که او برای ولایتی به باکو و ایروان جهت میانجیگری ترتیب داد، مردم هر دو شهر استقبال کم‌نظیری از او انجام دادند. با کارشکنی‌های روسیه و آمریکا میانجیگری ایران در این مناقشه بی‌ثمر ماند. نزدیکی رابطه او با اسلامگرایان ترکیه باعث شد در دوره اندک نخست‌وزیری نجم‌الدین اربکان، مقدمات قرارداد فروش گاز ایران به ترکیه فراهم و در دوره نخست‌وزیری مسعود ییلماز این قرارداد به امضا برسد. فردی همراه با دکتر ولایتی به دفتر مشاورت رهبری در امور بین‌الملل رفت و پس از تشکیل شبکه جهانی سحر آذری فعالیت‌های رسانه‌ای خود را پررنگ کرد. مرحوم اصغر فردی ۱۵ مرداد ۱۳۹۷ در تبریز درگذشت
شعردوست در موطن کمال خجندی
علی‌اصغر شعردوست متولد ۱۳۴۱ در محله نوبر تبریز؛ تا سال ۱۳۶۹ مدیریت‌های مختلفی را در صدای جمهوری اسلامی ایران بر عهده داشت و در این سال از رساله دکترای خود در آکادمی علوم آذربایجان دررشته زبان‌شناسی دفاع کرد.
ریاست ستاد خارجی مراسم سالگرد ارتحال امام خمینی(ره) و دهه فجر در سال‌های متوالی و ریاست انتشارات بین‌المللی الهدی از اهم فعالیت‌های بین‌المللی او تا سال 78 بود که در این سال به نمایندگی مردم تبریز در مجلس شورای اسلامی برگزیده شد. او پس از نمایندگی در کنار فعالیت‌های فرهنگی که به آن شهره است، به عنوان مؤسس و اولین دبیر شورای عالی ایرانیان خارج از کشور در این عرصه به فعالیت پرداخت و در دی ماه سال ۱۳۸۶ به عنوان سفیر و نماینده تام‌الاختیار جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان انتخاب شد. شعردوست در چهار سال متوالی انجام خدمت در دوشنبه، با انتخاب رؤسای خبرگزاری‌ها، مطبوعات و رسانه‌های مکتوب مستقل به عنوان «سفیر سال» در جمهوری تاجیکستان انتخاب شد. همچنین نشان ابوعبداله رودکی «بالاترین نشان علم و فرهنگ و ادبیات در تاجیکستان» توسط رئیس‌جمهور تاجیکستان وقت تاجیکستان به او اهدا شد.
رابط تبریز و قازان
رسول شایان تبریزی از دیگر دیپلمات‌های این خطه بشمار می‌آید و آخرین مسئولیت او سرکنسولگری ایران در "قازان" روسیه تا سال گذشته بود. از این گزاره و تبریزی بودن جناب سرکنسول می‌شود به چرایی خواهرخواندگی "تبریز" و "قازان" در سال‌های اخیر نیز رسید. نام رسول شایان در وزارت خارجه دولت دوم میرحسن موسوی هم به چشم می‌خورد، جایی که دولت ترکیه تحت عنوان فعالیت‌هایی در تبلیغ انقلاب اسلامی او را از ترکیه اخراج می‌کند و هیئت وزیران برای تشویق او، با لایحه ترخیص یک دستگاه اتومبیل با معافیت 30% سود بازرگانی موافقت می‌نماید.
شاهد پیام امام(ره) به گورباچف
برادران حیرانی نوبری از تبریزی‌های باسابقه در وزارت امورخارجه هستند. ناصر حیرانی نوبری معروف به ناصر نوبری سفیر سابق ایران در اتحاد جماهیر شوروی است. اتفاقات مهمی در دوره سفارت او در شوروی افتاد؛ وقایع قرار داد سفید بین ایران و شوروی و مهم‌تر از آن تحویل نامه امام خمینی(ره) به میخائیل گورباچف آخرین رئیس جمهور شوروی. پیام امام خمینی در ۱۳ دی ۱۳۶۷ توسط هیأت منتخب ایشان مرکب از آیت الله جوادی آملی، محمدجواد لاریجانی و خانم مرضیه حدیده چی دباغ، در مسکو به گورباچف تحویل گردید. گورباچف هم هشت هفته بعد در روز هفتم اسفندماه پاسخ رسمی خود را توسط «ادوارد شوارد نادزه» وزیر خارجه وقت شوروی، در تهران تسلیم امام کرد. گورباچف در این پاسخ، برای نامه امام ارج فراوان قائل شده بود ولی از متن جوابیه وی پیدا بود که ابعاد معنوی پیام امام را درک نکرده است. زیرا صرفاً تلاش کرده بود تا از یک سو اقدامات خود در جهت ترویج آزادیهای سیاسی در شوروی را تشریح کند و از سوی دیگر دستاوردهای اقتصادی کمونیسم را از ۱۹۱۷ به بعد توصیف نماید. دیپلمات تبریزی در سفر شواردنادزه به ایران، در تهران بود و در جلسه دیدار شواردنادزه با امام(ره) یکی از حاضرین بود. او مسئولیت‌هایی نظیر رئیس مرکز راهبردی وزارت امور خارجه، مشاور امور استراتژیک وزیر امور خارجه، سفیر ایران در اتحاد جماهیر شوروی ۱۳۶۵ تا ۱۳۷۰، مؤسس و اولین رئیس دفتر امور سخنگویی وزارت امور خارجه، مدیرکل اطلاعات و مطبوعات و مدیرکل روابط عمومی و انتشارات وزارت امور خارجه را بر عهده داشته است. وی همچنین استاد دانشگاه در گرایش روابط بین‌الملل، سردبیر اطلاعات هفتگی و مشاور بین‌الملل وزارت بازرگانی بوده است.
وکیل ایران در لاهه
علی یکی دیگر از برداران حیرانی نوبری است که در وزارت امورخارجه حضور داشته و دارند. او دکتری حقوق بین‌الملل دارد و مقالات متعددی در این خصوص به نگارش درآورده است. بیشترین مسافرت‌های خارجی او به لاهه هلند بوده است و در دادگاه بین‌المللی لاهه مسئولیت وکالت دعاوی ایران را بر عهده داشته است.
دیپلمات پرحاشیه و فعال رسانه‌ای
او دارای اصالت سرابی است؛ سفیر سابق ایران در آفریقای جنوبی و الجزایر. سال‌ها مجله "مطالعات آفریقا" را سردبیری کرده است.
سفارت او در آفریقای جنوبی با حاشیه‌هایی همراه بود که از آن‌جمله می‌توان به ماجرای بازداشت همسران مقامات ایرانی به اتهام خروج غیر قانونی طلای خام اشاره کرد. برخی منابع ادعا کرده‌اند در همان زمان هم شرکتی را به مدیرعاملی فرزندش در آن کشور جهت فعالیت های اقتصادی ایجاد کرد که تاکنون به فعالیت ادامه می دهد. او مسئولیت کمیته سیاست خارجی میر حسین موسوی را در انتخابات ریاست جمهوری دوره دهم بر عهده داشت.
جاویدقربان‌اوغلی به عنوان کارشناس روابط بین‌الملل حضور فعال در رسانه‌های اصلاح‌طلب دارد. او در اظهارنظری پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای گفته بود: «برجام قدرتمند تر از گذشته شده است.»
مقام مستقر در طرابوزان ترکیه
رضا باغبان کندری
متولد 1340 در تهران اما با خانواده‌ای از روستای کندروی تبریز است. متاهل است و دارای چهار فرزند. کارشناسی را در رشته روابط بین الملل تحصیل کرده و کارشناسی ارشد را در رشته علوم سیاسی. در سال 1368 وارد وزارت امورخارجه شده است و در سال 84 به معاونت اداره دوم مشترک المنافع وزارت امور خارجه رسیده. به زبان‌های انگلیسی و ترکی استانبولی مسلط است و از همین‌روی، هم اکنون سرکنسول ایران در طرابوزان ترکیه است. سرکنسول جمهوری اسلامی ایران در غازان روسیه و معاون اداره سوم مشترک المنافع وزارت امور خارجه دیگر پست‌هایی است که در وزارت خارجه داشته است.
تا دیوار چین
مرحوم علیرضا ملکوتی برادر خانم دکتر مجیدی رئیس فعلی دانشگاه تبریز که اهل مرند بود، در کنسولگری ایران در گوانگجو چین به خدمت پرداخته است.
رایزنان فرهنگی
رایزنان فرهنگی ایران در نقاط مختلف جهان توسط سازمان فرهنگ وارتباطات اسلامی انتخاب می‌شوند. این سازمان به جهت ماموریت خاص خود، ارتباط تنگاتنگی با وزارت امور خارجه دارد و رایزنان فرهنگی، گذرنامه دیپلماتیک دریافت می‌کنند. تبریز در میان رایزنان فرهنگی ایران در ترکیه دو سهم داشته است. «ذکریا طرزمی» این روزها تهیه برنامه‌ای با عنوان «قوجامان تبریزیم» با سرمایه شخصی و انتشار در آپارات را در دستور کار خود دارد. این محقق ادبی در دهه هشتاد مقام رایزنی فرهنگی ایران در آنکارا را عهده‌دار بوده است.
همچنین حجت‌الاسلام حسن شعبانی که هم‌اکنون ریاست سازمان تبلیغات اسلامی آذربایجان شرقی را بر عهده‌دارد در دولت دوم محموداحمدی‌نژاد به استانبول رفت و با فعال‌کردن مراکز فرهنگی و دینی در این شهر و نیز ترجمه آثار نویسندگان ایرانی و انتشار در این پایتخت مهم فرهنگی حوزه تمدنی عثمانی همت گماشت.
دکتر ابراهیم ابراهیمی هم که سال‌ها فعالیت پارلمانی داشته و دفعات مدید از حوزه انتخابیه تبریز، آذرشهر و اسکو کاندیدا بوده است در دولت اول حسن روحانی به باکو رفت و مسئولیت رایزنی فرهنگی ایران در جمهوری آذربایجان را عهده‌دار شد.
گزارش از: حامد خسروشاهی
انتهای پیام/